Paul Decuypere, DipWSET en bestuurslid van de Vereniging Vlaamse Sommeliers, kwam speciaal van het verre Heist-aan-Zee naar Antwerpen om ons te laten kennismaken met wijnen van vulkanische bodems.
Hij deed dat niet alleen in zijn eigen vlotte en grappige stijl, hij bracht ook acht mooie wijnen mee om ons te verwennen.
In zijn inleiding bakende Paul het gebied af dat hij ging behandelen: de Europese ‘vulkanische ring’ rondom de Egeïsche Zee, met de Alpen, Hongarije, de Griekse eilanden en Italië als voornaamste regio’s.
Een vrij technische maar heel interessante inleiding leerde ons alles over het ontstaan van vulkanen, de eigenschappen van stollingsgesteenten, de invloed van zuurtegraad van de bodem, van poreusheid van de onderlaag en de invloed van de hoogte op de rijping van druiven, met elementen als temperatuur, neerslag en uv-straling.
Met als voorlopig besluit: er is een veelheid aan vulkanische bodems, elk met specifieke eigenschappen en elementen die de wijn kunnen beïnvloeden. Maar daarmee is niet alles gezegd, want niet alleen de bodem bepaalt de druiven en de wijn, ook wat heel ruim als ‘terroir’ kan aangeduid worden draagt daartoe bij. En met terroir wordt dan het geheel van elementen in wijngaard en wijnkelder bedoeld: bodem, klimaat, weer, plek, biotische factoren, plant, wijngaardbeheer en wijnkelder.
Erg leuk detail: Paul liet bodemmonsters rondgaan, zodat we zelf de variatie aan kleur, gewicht, poreusheid en waterhoudend vermogen van vulkanische gesteenten konden ontdekken.
De wijnen
Bij de aanvang van de degustatie gaf Paul de opdracht om te trachten een rode draad te vinden, die gemeenschappelijk zou zijn bij alle wijnen, en waarmee we dus wijnen van vulkanische bodems zouden kunnen herkennen.
1- Casa d’ Ambra ‘Forastera’ 2023 – DOC Ischia (IT)
Ishia is een klein eilandje voor de kust van Campania (Italië), en DOC Ishia is een van de herkomstbenamingen uit deze Italiaanse wijnregio.
Forastera is het druivenras voor deze wijn. Voor mij onbekend, wie regelmatig degustaties bij importeur Licata bezoekt kwam deze druif al tegen.
Vulkanische tufbodem, wijngaarden op 450 m hoogte, de wijn rijpt 6 maanden op de fijne droesem.
Lichte citroenkleur, medium intense neus van fris en rijp fruit (steenvruchten, perzik), amandel, banaan, mango en romigheid. Meloen en peer wordt ook genoemd. Romigheid zet zich door in de mond, met sappige levendige zuren die een licht complexe structuur opleveren. Vrij korte afdronk, aangename aperitiefwijn.
2- Suavia ‘Monte Carbonare’ 2022 – DOC Soave Classico (IT)
100% garganega op donkergekleurd substraat gevormd door basalt.
De naam van de wijn verwijst naar de zwarte as in de bodem van de wijngaarden.
Het poreuze gesteente houdt goed water bij.
De wijn geoogst van 50 jaar oude stokken blijft 15 maanden sur lie.
Bleekgele kleur, tranend. Wit steenfruit en een citrustoets, ananassnoepjes, floraal, amandeltjes. Complexe aanzet met een mooie zoet-zuurbalans door de ondersteunende aciditeit. Middellange afdronk met een fijn bittertje en iets nootachtig in de finale. Mooie wijn!
3- Zsirai ‘Nagy-Somlói’ Furmint 2019 – Somló (Hongarije)
Hongarije kent enkele wijnregio’s met een vulkanische geschiedenis. Tokaj is waarschijnlijk de bekendste. Meer naar het westen, ten noorden van het Balatonmeer, verheft zich de basaltzuil van de Somló Vulkaan 432 meter boven het vlakke landschap.
De bodem bestaat uit puur fijngranig basalt. Furmint is een van de inheemse druiven van Hongarije, ook een van de kwaliteitsvolste.
De zussen Kata en Petra Zsirai behoren tot de top van Hongarije en worden regelmatig bekroond.
De wijn wordt deels opgevoed op roestvrij staal, deels gedurende 4 maanden op 300 litervaten van Hongaarse eik.
Discussie bij de bespreking… Gesloten in de neus, rond en mollig, lichte wijn, complexloos, met intense zuren uit evenwicht.
Andere tafels lijken een heel andere wijn in het glas te hebben.
Aromatisch, rijpe appel, citrusschilletjes, amandel en kweepeer, mineraliteit. Frisse aanzet met een fijne structuur onderbouwd door zuurtjes van groene appeltjes, sappig en rond. Complexe wijn met grote lengte in afdronk.
Wellicht was er sprake van flesvariatie waardoor een tafel een mindere fles ingeschonken kreeg.
4- Vassaltis Santorini Assyrtiko 2019 – PDO Santorini (GR)
Het eiland Santorini in de Egeïsche Zee is een caldera-vulkaan. De meest recente uitbarsting dateert van 1620 v.Chr. en gaf het eiland zijn huidige vorm: de restant van een vulkaankegel. Als gevolg van die relatief recente uitbarsting kunnen we spreken van een jonge bodem. Die bestaat uit basalt.
Eilandwijnen worden voor een groot deel beïnvloed door de winden die vanuit de zeeën komen aanwaaien. Santorini staat onder invloed van felle uitdrogende winden. De druivenplanten worden hiervoor beschermd door aanplant en geleiding in een ‘basket’-systeem, waardoor de plant heel laag bij de grond blijft. Een geringe plantdichtheid is hiervan het rechtstreekse gevolg.
Vasaltis Winery is een jong bedrijf, maar heeft de beschikking over wijngaarden met oude stokken.
De wijn wordt gedurende 6 maanden op de droesem gelaten.
Licht goudgeel in het glas. Vuursteenaroma’s en opgelegde (gepekelde) citroen, appeltjes. Elegante sappige zuurtjes en een mooie kruidigheid in de mond. Olieachtige structuur met een zalvende harmonie. Zeer complexe wijn, niet uitbundig maar net daarom zo mooi. Harmonie in het glas.
5- Domaine La Madone ‘Mémoire de Madone’ 2020 – AOP Côtes du Forez (FR)
‘Gamay sur Volcan’ is de ondertitel van deze wijn die uit een minder gekende herkomstbenaming van de Loirevallei afkomstig is.
De bovenloop van de Loire stroomt tussen de Auvergne en Beaujolais, en doorkruist daarbij het vulkanische gebied van de Côtes du Forez. Ook hier is bodem puur basalt.
De 50 jaar oude stokken van de gamaydruif worden biodynamisch geteeld.
Medium robijnrood met nog paarse tint.
Aardbeien en bramen, ‘forest floor’, kersenvlaai, ijzer. Leuke snuffelneus.
Frisse aanzet, met sappige aardbei en framboos. Goede balans, iets warmte.
6- Cantine de Notaio ‘Il Repertorio’ 2022 – DOC Aglianico del Vulture (IT)
Aglianico is de druif, Basilicata is het herkomstgebied, Campanië is de Italiaanse wijnregio.
De Vulture is de enige vulkaan in Italië ten oosten van de Apennijnen. De bodem van de omringende wijngaarden bestaat uit verweerde tuf, hier in de vorm van stoffige asse.
De wijn rijpt 12 maanden in barriques van tweede en derde gebruik in de ondergrondse kelders die uit tuf werden uitgehakt.
Robijnrood met verkleuring aan de rand.
Bramen, zwarte kers, kruiden, tijm, tabak, inkt. Houtopvoeding is merkbaar.
Vol fruitig met prominente zuren en stevige rijpe tannines.
Afdronk met een fijne tanninestructuur. Intense, volle wijn.
7- Weingut Holger Koch ‘Pinot Noir ***’ 2021 – Baden (DE)
De Kaiserstuhl is een oude vulkaan en een van de Bereiche (wijndistricten) in Anbaugebiet Baden, in het zuidwesten van Duitsland. Het is het warmste gebied van Duitsland, gelegen tussen de Vogezen en het Zwarte Woud. Het vulkanische terroir ontstond 18 tot 16 miljoen jaar geleden, en bestaat uit een dunne laag löss op vulkanisch gesteente.
De Spätburgunder (Pinot Noir) druiven worden spontaan vergist uit 65% ontsteelde druiven waarvan 10% koolzuurvergisting ondergaat. Opvoeding gedurende 15 maanden op eiken vaten van 300 liter.
Transparant kersenrood.
Zachte geur van rijpe veenbessen, bosaardbei en framboos, leder en tabak. Finesse in de mond, elegant rood, donker en gekonfijt fruit, lange afdronk. Verfijning en precisie.
8- Scilio ‘Orphéus’ 2015 – DOC Etna Rosso (IT)
De Etna behoort wellicht tot de bekendste vulkanen van Europa. De vulkaan is nog actief, en spuwt geregeld gloeiende stromen lava uit. Wijnbouw op de Etna vinden we op de noord-, oost- en zuidflank ervan. Het domein Scilio bevindt zich in het noordoosten. De Siciliaanse Apennijnen beschermen tegen de koude en vochtige Maestrale-wind, maar de warme en vochtige Scirocco uit het oosten krijgt vrij spel. De hoogte van de wijngaarden tempert de hitte een beetje.
Deze wijn is afkomstig van 65 jaar oude planten van 80% nerello mascalese en 20% nerello cappuccio (ook nerello mantellato genoemd) op 650 m hoogte. Opvoeding gedurende 15 tot 20 maanden op foeders van 30 tot 50 hectoliter.
Inktzwarte kleur, eerder atypisch voor de druif. Tertiaire neus van bosgrond en champignon, zwart en gedroogd fruit, vuursteen/ zwaveligheid, gerookte tonen, tabak, wild.
Warm en rijp fruit met een mondgevoel van ‘velours’. Donkere kers en kirsch, chocolade. Stevige tannines die licht drogend zijn. Geconcentreerde stevige wijn die niet langer moet rijpen.
Conclusie
We hebben geen rode draad gevonden die ons naar vulkanische bodems zou kunnen leiden. Wijn is immers een complexe materie, met een grote diversiteit, waardoor er telkens weer meer en meer te ontdekken valt. En is dat nu net niet de reden van onze wijnpassie?
| Casa d’ Ambra ‘Forastera’ 2023 | DOC Ischia | Licata Vini | € 21,97 |
| Suavia ‘Monte Carbonare’ 2022 | DOC Soave Classico | Portovino | € 20,90 |
| Zsirai ‘Nagy-Somlói’ Furmint 2019 | Somló | Bíbor Wines | € 15,70 |
| Vassaltis Santorini Assyrtiko 2019 | PDO Santorini | Wijnhuis Tinto | € 39,00 |
| Domaine La Madone ‘Mémoire de Madone’ 2020 | AOP Côtes du Forez | Portovino | € 15,90 |
| Cantine de Notaio ‘Il Repertorio’ 2022 | DOC Aglianico del Vulturo | Licata Vini | € 24,97 |
| Weingut Holger Koch ‘Pinot Noir ***’ 2021 | Baden | Portovino | € 47,90 |
| Scilio ‘Orphéus’ 2015 | DOC Etna Rosso | Grappolo | € 19,90 |
Geniet nog verder met enkele foto’s van Robby Sallaets:
 |  |
 |  |