Lander Van Hoye zei het ergens, in zijn inleiding. “Natuurwijn is alles loslaten wat je denkt van wijn te kennen.” Ik knikte wel, maar ik begreep eigenlijk niet waar hij op doelde. Fast forward naar wijn vijf. Sauvignon Blanc. Mooi glas wijn. Geen: buxus, gemaaid gras, ‘pipi de chat’. Wel: fijn en delicaat, meloen, passievrucht, abrikoos. Lander zei het nog eens: deze wijn om aan te tonen dat je moet loslaten wat je denkt te kennen. En toen klopte het plaatje ineens. Ik snapte het. Het was de eyeopener van de avond.
Maar terug naar het begin. Op het scherm verscheen: “Natuurwijn – Wat is het? Waarom is het er?” Vooral die ‘waarom’ heeft Lander uitgebreid toegelicht.
Kort samengevat: door de toenemende chemicalisatie en industrialisering van de wijnproductie is de biodiversiteit van de wijngaarden onder druk komen te staan. ‘Conventionele’ wijnen worden belast met tientallen additieven waarvan enkele mogelijk schadelijk voor de gezondheid zijn.
De evolutie van de wijnbouw sinds het einde van de 19de eeuw, aangestuurd door technologische ontwikkelingen, leidde tot het verlies van het bestaan van de artisanale vigneron/vignaiolo/vinador, die op een eeuwenoude manier de grond bewerkte, druiven teelde en wijn produceerde.
Als na de phylloxera-epidemie in de jaren 1860 de Europese wijngaarden opnieuw moeten aangeplant worden, gebeurde dat met de meest populaire druivenrassen van die tijd. Veel lokale druivenrassen verdwenen. Monocultuur in guyot-snoei werd de norm, want dat gaf de hoogste opbrengst.
De opkomst van chemische meststoffen en herbiciden in de eerste helft van de 20ste eeuw leidde tot een verarming van de bodem en van de aanwezige gistculturen in de wijngaard en in de kelder.
Door de opkomst van wijnverkoop in supermarkten werd een bezinksel in de fles niet meer aanvaard. Membraanfilters haalden een deel van de geur- en smaakstoffen uit de wijn. Maar die was wél helder.
De technologie aan het eind van de twintigste eeuw zorgde voor nog meer additieven. Klaringsmiddelen, ontkleuring of juist bijkleuring, aanzuren of ontzuren, bewaarmiddelen… Kunstmatige gisten gaven zelf geur en smaak aan de wijn, de natuurlijke aroma’s van de druif werden onderdrukt.
In 1935 voerde Frankrijk het AOC systeem in. De beperkende regels rondom de aanplant van druivenrassen leidden tot een beperkt aantal variëteiten in de wijngaarden. Introductie of behoud van inheemse of minder bekende rassen werd uitgesloten.
Jean-Marie Puzelat (Loire) legt de vinger op de wonde: de reputatie van Franse wijn, waarop het AOC systeem zich baseerde, was al lang gevestigd. En die reputatie kwam van wijngaarden die met de hand bewerkt, geploegd en geoogst werden in een tijd dat er geen industriële gisten of sulfiet was.
Wat is natuurwijn?
Natuurlijke wijn is een wijn die met zo min mogelijk interventie in zowel de wijngaard als de kelder wordt geproduceerd.
Dit betekent dat de druiven biologisch of biodynamisch worden verbouwd, zonder synthetische bestrijdingsmiddelen of kunstmest.
Er wordt vaak gebruikgemaakt van wilde gisten die van nature op de druiven aanwezig zijn, in plaats van commerciële gistculturen.
Er worden weinig tot geen additieven toegevoegd, en geen andere transformatieve processen gebruikt, evenmin als klaring of filtering.
Uiteraard kan er kritiek geformuleerd worden of zowel organische (biologische) als biodynamische teelt.
In organische teelt is nog steeds het gebruik van kopersulfaat toegelaten, wat leidt tot opstapeling van zware metalen (koper) in de bodem.
Voor biodynamie, het telen van gewassen met naast biologische methoden het in acht nemen van de maan- en seizoenscycli, is dan weer geen wetenschappelijke basis. Daarenboven is de figuur van de grondlegger van de biodynamie, Rudolf Steiner, niet onomstreden.
Tijdens de proefavond werd er even aandacht gevraagd voor de biodynamsiche kalender. Patrick legde uit dat vandaag een ‘worteldag’ was volgens de kalender van Maria Thun. Door de aantrekkingskracht van zon, maan en planeten zou er wel degelijk invloed kunnen zijn op de sapstroom in planten. De biodynamische landbouw maakt hiervan gebruik om optimale plantdagen, snoeidagen en oogstmomenten te bepalen. Wel fijn dat hier tijd en ruimte voor gemaakt kon worden. Interessante materie!
Over naar de wijnen dan…
1- Alessandro Viola Blanc de Blancs Metodo Classico
 | Schuimwijn van 100% catarrato, malolactische vergisting, 90% gerijpt op inox, 10% in eikenhouten vaten, 20 maanden op fles, niet gedoseerd. Biodynamisch. Licht geel met een groene schijn, fijne pareling. Groene en gekneusde appel, vuursteen, kweepeer; droog en fris met nadrukkelijke zuurtjes en rijp fruit, bittertje op het einde. |
De volgende drie wijnen zijn Chardonnay’s. Lander wil hiermee aantonen dat natuurwijnen, in tegenstelling tot wat wel eens beweerd wordt, wel degelijk terroirexpressie kunnen vertonen.
2- Domaine Beekborne Vis Tchapias Poupouye Classique 2022
Een Belgisch domein uit het Waalse Hélechine, net over de taalgrens. Poupouye is de naam van het perceel met kleibodem, aangeplant met chardonnay. Korte schilweking van vier uur, spontane vergisting op eiken vaten gedurende drie maanden, daarna 12 maanden rijping op eik. Klaring door sedimentatie (zwaartekracht), niet gefilterd.
Helder, geel met groene toets. Boter, brioche, babelutte en romigheid duidt op de houtlagering, mineraal, groene appel; strak en fris, met ronde zuren in balans met rijp steenfruit. Er wordt ook iets chemisch geopperd zoals petrol, en samentrekkende zuren, waardoor de vergelijking met Riesling valt.
3- Julien Altaber ‘Sextant’ Bourgogne Blanc 2021
Biologisch geteelde druiven afkomstig van wijngaarden rond Saint Aubin en in de Cote Chalonnaise, 80% gekocht en 20% afkomstig van domaine Derain, waar hij in 2016 de fakkel van Dominique Derain (zie wijn 8) overnam. Manuele oogst, spontane vergisting, 12 maanden opvoeding op de fijne droesem.
Licht geelgroene kleur, beetje troebel. Mineraal, iets muf, animaliteit, Brett?, maar ook vanille en groene kruiden en bruine appel, ananassnoepjes. Licht volatiel in aanzet, stevige zuren van pompelmoes, middellange afdronk.
4- JNK by Kristina Mervič 2015
Deze bijna tien jaar oude Chardonnay uit de Vipava-vallei in Slovenië toont aan dat ook natuurwijnen kunnen rijpen. De kleine biodynamische wijngaard net tegen de grens met Goriška Brda heeft een flysch- of opoka-bodem. Vier dagen schilweking en 18 maanden op oude eikenvaten gevolgd door een lange flesrijping op het domein.
Goudgeel, wolkig. Florale toetsen en honing, sinaaszeste, mango, compote van rode vruchten, vanille, banaan. Gelaagd en complex, met frisse zuren die blijven hangen en de boterigheid in balans brengen. Middellange tot lange afdronk met abrikoosjes. Gestructureerde wijn met finesse.
Hiermee bewijst de spreker dat natuurwijn, indien goed gemaakt, best wel kan rijpen.
 |  |  |
5- Mira Sav Blanc 2023
 | Mirka Nestarková oftewel Mira is een vrouwelijke wijnmaker uit Moravië, Tsjechië. Ze gelooft niet in snoei van de wijnstokken, dus de wijngaarden lijken verwilderd en doorgeschoten. Daardoor zijn de druiven die ze oogst kleiner en fijner, wat dan weer een andere sap-tot-schilverhouding oplevert. Na de manuele oogst gebeurt de vergisting spontaan met 20% hele bessen, niet geklaard, niet gefilterd. Helder medium citroengeel. Aromatisch met bloesem, kruisbes, passievrucht, perzik, pompelmoes. Droog in aanzet met goede zuren, intens, fruitige mondaroma’s tot in de afdronk en evenwichtige zuren. |
6- Pierre Frick Strangenberg Pinot Noir 2022 – AOC Alsace
De Strangenberg in Westhalten in het zuiden van Alsace is een helling op het oosten met een bruine kalkrijke bodem op een harde kalksteenplaat.
De biodynamisch geteelde druiven worden met volledige trossen geperst, de wijn wordt niet gefilterd of geklaard.
Matte spiegel, donker kersenrood. Tabak, ceder, bosgrond, kersen en frambozen, violetjes. Animale en gistige tonen. Medium body en medium+ zuren, zacht en aangenaam, in de afdronk komt een klein zoetje.
7- B+ 2018 – Sebastijan Stemberger, Slovenië
Een blend van 40% Cabernet Sauvignon, 15% Refosco, 15% Barbera, 15% Blaufränkisch, 15% Merlot op kalksteen en ijzerhoudende terra rossa, apart vergist gedurende 30 dagen in open vat, opvoeding van 2 jaar op eik.
Donkere intens paarsrode kleur met veel bezinksel. Donker fruit, groene indrukken zoals tomatensteeltje en paprika, bramen, gedroogd fruit, kruidigheid. Toast en chocolade. Zoet fruit en zachte zuren en tannines, karamel. Energetische wijn.
8- Dr’ain Dr’ain 2022 – Dominique Derain – Vin de France (Roussillon)
Nadat hij zijn domein in Bourgogne aan Carole Schwab en Julien Altaber (zie wijn 3) heeft overgedragen, amuseert Dominique Derain zich met het maken van wijnen met druiven die hij aankoopt. Deze wijn is afkomstig van oude grenache uit Banyuls-sur-mer / Collioure.
Licht kersenrood met brede bruinrode rand. Ijzer en aromatische kruiden, klein rood bosfruit, rokerig, lichte animaliteit. Frisse aanzet met stevige tannines, het fruit zet zich door in de mond, met ook wat groene tonen en chocolaté. Licht drogend in afdronk.
 |  |  |
Tot slot
Het mag duidelijk zijn dat Lander geen wijnen heeft gekozen die al te ‘funky’ zijn. Misschien is die trend wel aan het veranderen en worden er meer en meer natuurlijke wijnen geproduceerd die voor een groter publiek toegankelijk zijn.
Wat moest bewezen worden werd bewezen: natuurwijnen kunnen verouderen, ze kunnen wel degelijk een terroir tot expressie brengen, en de kwaliteit is soms heel hoog.
Enkel de prijszetting ligt misschien wat moeilijker. Natuurwijnen hebben inderdaad een iets ander prijskaartje dan conventionele wijnen. Er zijn geen natuurwijnen onder de tien euro. Dat is te verklaren door de beperkte opbrengst in de kleinere wijngaarden, het meer intensieve werk in wijngaard en kelder dat de wijnmaker moet doen.
Natuurlijke wijnmakers vervullen ook een rol als zweeppartij. De filosofie om op een respectvolle manier met de natuur om te gaan wordt ook door de conventionele wijnwereld meer en meer omarmd. Grote namen als bijvoorbeeld Gaia in Italië passen hun manier van werken aan en zorgen voor meer biodiversiteit in de wijngaarden, terwijl ze het gebruik van kunstmeststoffen en verdelgingsmiddelen radicaal beperken.
Die wisselwerking kan alleen maar de gezondheid van mens en planeet ten goede komen.
| Alessandro Viola Blanc de Blancs Metodo Classico | Amber Bottle Shop | € 39 |
| Domaine Beekborne Vis Tchapias Poupouye Classique 2022 | Pinot-Knokke | € 31,5 |
| Julien Altaber ‘Sextant’ Bourgogne Blanc 2021 | Pinot-Knokke | € 27,15 |
| JNK by Kristina Mervič 2015 | Bottleneck | € 50 |
| Mira Sav Blanc 2023 | Bottleneck | € 24,5 |
| Pierre Frick Strangenberg Pinot Noir 2022 | Amber Bottle Shop | € 30 |
| B+ 2018 | Bottleneck | € 36 |
| Dr’ain Dr’ain 2022 | Pinot-Knokke | € 39,35 |
 |  |
 |  |